အိမ္မက္မ်ား၏ေျမ - ကခ်င္ စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းမွ ကေလးငယ္မ်ား၏ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္

အန္ဒီဘေရာင္း ေရးသားသည္

အသက္ ၁၂ႏွစ္အရြယ္ ေဘာမ္ေမ်ာ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္၏ၿမိဳ႕ေတာ္ ျမစ္ႀကီးနား အနီးရွိ စစ္ေဘးေရွာင္ ျပည္သူမ်ားေနထိုင္ရာ စခန္းတစ္ခုတြင္ မိသားစုနဲ႔အတူ ေနထိုင္သည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ ၁၇ ႏွစ္ၾကာခဲ့ေသာ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီမႈ က်ဳိးပ်က္ၿပီးေနာက္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ကတည္းက ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့သည္။ မၾကာေသးမီက ျဖစ္ခဲ့သည့္ အၾကမ္းဖက္မႈေၾကာင့္ အရပ္သား ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ ေသဆံုးခဲ့ရကာ တစ္သိန္းခန္႔ အိမ္ပစ္ရာပစ္ ထြက္ေျပးခဲ့ရသည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆြးေႏြးမႈမ်ား ျပဳလုပ္ေနေသာ္လည္း အၿပီးသတ္သေဘာတူညီမႈ မရႏိုင္ေသးဘဲ တိုက္ပြဲမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ပြား ေနသည္။

အသက္ ၁၂ ႏွစ္အရြယ္ ေဘာမ္ေမ်ာ္ကို မိသားစုနဲ႔အတူ ျမစ္ႀကီးနားအနီးရွိ စစ္ေဘးေရွာင္ျပည္သူမ်ား ေနထုိင္ရာ ဒုကၡသည္စခန္းတင္ ျမင္ေတြ႕ရစဥ္။ 
ယူနီဆက္ဖ္ျမန္မာ/၂၀၁၆/ခုိင္ဇာမြန္

၂၀၁၁ခုႏွစ္တြင္ ပဋိပကၡ စတင္ျဖစ္ပြားၿပီးမၾကာမီ ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္(KIA) ႏွင့္ ျမန္မာ့ တပ္မေတာ္တို႔ၾကား တုိက္ပြဲျဖစ္သျဖင့္ ဘြန္ေျမာတုိ႔မိသားစုမွာ တ႐ုတ္နယ္စပ္အနီး၊ ဆဒံုးၿမိဳ႕ရွိ ၎တို႔ေနအိမ္မွ ထြက္ေျပးလာခဲ့ရသည္။

တုိက္ပြဲမွာ ရြာႏွင့္ နီးလာသျဖင့္ လူမ်ား စတင္ထြက္ေျပးခဲ့ၾကရသည္။ တခ်ဳိ႕မွာ နယ္စပ္ကို ျဖတ္ၿပီး တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကို ထြက္ေျပးၾကကာ တခ်ဳိ႕မွာ ျမစ္ၾကီးနားကို သြားၾကသည္။ ေဘာမ္ေမ်ာ္မွာ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ၇ ႏွစ္သမီးသာ ရွိေသးသည္။ “ထြက္ေျပးရမယ္ဆုိေတာ့ ကၽြန္မ ေၾကာက္လန္႔မိတယ္။ ကၽြန္မအေမက ေစ်းမွာ၊ အိမ္ျပန္လာလုိ႔ မရဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ အဘြားနဲ႔အတူ သြားရတယ္။ လြတ္ေျမာက္သြားတာေတာင္ လံုျခံဳမႈကို မခံစားရဘူး။ စစ္သားေတြ ျပန္လာမွာကို အျမဲစိုးရိမ္ေနခဲ့တယ္” ဟု ၎က ျပန္ေျပာျပသည္။

ယင္းျဖစ္ရပ္မွာ ေဘာမ္ေမ်ာ္ရဲ႕ မိခင္ထုလြမ္ အတြက္လည္း ေသာကေတြေလာင္ၿမိဳက္ေစခဲ့သည္။ “ကၽြန္မက ေစ်းမွာ အသီးအရြက္ေရာင္းေနတာ။ ကၽြန္မသမီးေတြ ဘယ္မွာလဲဆုိတာ မသိဘူး။ သူတုိ႔နဲ႔အတူ ရွိမေနတဲ့အတြက္ ေတာ္ေတာ္ေလးစိုးရိမ္ခဲ့တယ္။ ႐ူးေတာ့မလုိ ခံစားခဲ့ရတယ္။ ႐ုတ္တရက္ႀကီး ျဖစ္သြားတာ။ ပစၥည္းေတြ ထုတ္ပိုးခ်ိန္ေတာင္ မရွိခဲ့ဘူး” ဟု ၎က ေျပာသည္။

ကံေကာင္းစြာပင္ တစ္မိသားစုလံုး KIA ထိန္းခ်ဳပ္ထားေသာ ဧရိယာအတြင္းရွိ Shing Jai စစ္ေဘးဒုကၡသည္ စခန္းသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ၾကသည္။ ယင္းေနရာတြင္ ထုလြမ္မွာ ခင္ပြန္း၊ သမီးေတြနဲ႔ ျပန္လည္ဆံုေတြ႕ခဲ့သည္။ “သမီးေတြရဲ႕ အဝတ္အစားေတြက စုတ္ျပတ္ေနတာပဲ။ ဒါေပမဲ့ ကၽြန္မ စိတ္ေအးသြားရတယ္။ ကၽြန္မတုိ႔ ဖက္ၿပီး ငိုၾကတယ္” ဟု ၎က ဆုိသည္။

Shing Jaiစခန္းမွာ အစိုးရပံ့ပိုးမႈႏွင့္ ႏုိင္ငံတကာ အကူအညီမရရွိသျဖင့္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈႏွင့္ ပညာေရးပံ့ပိုးမႈ မရွိေပ။ အစပိုင္းတြင္ ၎တို႔မိသားစုမွာ စခန္းရွိအေဆာက္အအံုတစ္ခု အေျခတြင္ အိပ္ခဲ့ရသည္။ ထို႔ေနာက္ တာေပၚလင္စတစ္ခုေတြ႕သျဖင့္ လမ္းေဘးတြင္ တဲတစ္လံုး ထုိးေနခဲ့ၾကသည္။ ယင္းေနရာတြင္ ၇ လေနၿပီး ယင္းေဒသရွိ ဘုရားေက်ာင္းကေပးေသာ ဆန္ႏွင့္ ရွင္သန္စားေသာက္ ေနထုိင္ခဲ့ရသည္။

ထုလြမ္မွာ သမီးမ်ားအတြက္ အျမဲပင္ စိုးရိမ္ေနခဲ့သည္။ “ညတိုင္း အိပ္ခါနီးဆုိရင္ သူတုိ႔လံုျခံဳေရးအတြက္ စိုးရိမ္ေနခဲ့ရတယ္။ ေန႔ဘက္ဆုိရင္ေတာင္ လမ္းေဘးမွာဆုိေတာ့ အႏၱရာယ္မ်ားတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေက်ာင္းတစ္ႏွစ္လည္း ေအာက္သြားတယ္” ဟု ၎က ေျပာသည္။

ေက်ာင္းျပန္တက္ျခင္း

အနီးအနား အစိုးရေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းရွိ ယာယီစာသင္ခန္းထဲတြင္ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔အတူ စာသင္ေနသည့္ ေဘာမ္ေမ်ာ္ 
ယူနီဆက္ဖ္ျမန္မာ/၂၀၁၆/ခုိင္ဇာမြန္

ခရီးသြားရန္ အႏၱရာယ္ကင္းခ်ိန္္တြင္ ၎တို႔မိသားစုမွာ အစိုးရထိန္းခ်ဳပ္ ဧရိယာအတြင္းရွိ အျခား စခန္းတစ္ခုသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ ေနထိုင္ခဲ့သည္။ ယင္းစခန္းမွာ ကခ်င္ႏွစ္ျခင္း အဖြဲ႕အစည္းက ဖြင့္လွစ္ထားျခင္း ျဖစ္ၿပီး ယခု ၎တုိ႔ေနထုိင္ေနသည့္စခန္း ျဖစ္သည္။ ယင္းစခန္းမွာ ျမစ္ႀကီးနား တစ္ဖက္ကမ္းတြင္ ရွိၿပီး ေျခလ်င္လမ္းမ်ားႏွင့္ ႐ႈပ္ေထြးေနသျဖင့္ ရွာေဖြရခက္လွသည္။ ၿမိဳ႕ျပင္ရွိ တံတားေပၚတြင္ စစ္သားမ်ားကို တာဝန္ခ်ထားသည္။

ယင္းစခန္းတြင္ အိမ္မ်ားကို ေသခ်ာတည္ေဆာက္ထားၿပီး လမ္းမ်ားႏွင့္ စနစ္တက်ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ စခန္္းတစ္ခုဆုိသည္ထက္ အျမဲေနထိုင္သည့္ေနရာတစ္ခုႏွင့္ ပိုတူသည္။ စစ္ေဘးေရွာင္ကေလးမ်ားအတြက္ ယာယီစာသင္ခန္းကိုလည္း အနီးအနားရွီ အစိုးရေက်ာင္းဝင္းထဲတြင္ တည္ေဆာက္ေပးထားသည္။ ယင္းေနရာတြင္ ေဘာမ္ေမ်ာ္ႏွင့္ ၎၏အစ္မ အသက္ ၁၃ ႏွစ္အရြယ္ ေဘာမ္လန္းတုိ႔ တက္ေရာက္ၾကသည္။

 “ကၽြန္မ ဒီမွာေပ်ာ္တယ္။ မိုးရြာခ်ိန္ကလြဲလို႔ ကၽြန္မ ေက်ာင္းကို စက္ဘီးစီးသြားတယ္။ ဆရာမက ပံုျပင္ေတြ ေျပာျပလုိ႔ သမုိင္းသင္ရတာ ႀကိဳက္တယ္။ ဒီမွာ သူငယ္ခ်င္းေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ကၽြန္မတို႔ ဇယ္ခုပ္တမ္းေရာ တျခားကစားနည္းေတြေရာ ကစားၾကတယ္။ ႀကီးလာရင္ ျမန္မာအဆုိေတာ္ တစ္ေယာက္ ျဖစ္ခ်င္တယ္” ဟု ေဘာမ္ေမ်ာ္က ေျပာသည္။

မိသားစုအတြက္ အေရးႀကီးဆံုးမွာ လံုျခံဳအႏၱရာယ္ကင္းမႈ ျပန္လည္ရရွိျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ထုလြမ္မွာ ေျပာသည္။ “ဒီမွာက လံုျခံဳတယ္။ ကေလးေတြကစားဖို႔ လံုျခံဳတဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။ ကၽြန္မ မရွိရင္ ကေလးေတြကို ၾကည့္ထားဖို႔ အိမ္နီးခ်င္းေတြကို ေျပာထားလို႔ရတယ္” ဟု ၎က ဆုိသည္။

၎မွာ သမီးမ်ား ေက်ာင္းျပန္တက္ႏုိင္သည့္အတြက္လည္း ေပ်ာ္ရႊင္ေနသည္။ သို႔ေသာ္ ပညာေရး အရည္အေသြးကိုမူ စိုးရိမ္လ်က္ရွိသည္။ ယာယီေက်ာင္းခန္းမွာ လူမ်ားလြန္းၿပီး ေက်ာင္းမ်ားလို လိုအပ္ခ်က္ အျပည့္အစံု မရွိေပ။ “အတန္းထဲမွာ ကေလးေတြ အရမ္းမ်ားတယ္။ စာလိုက္ႏုိင္ဖို႔ သမီးေတြက အရမ္း ႀကိဳးစားရတယ္။ ေဘာမ္ေမ်ာ္က သင္ခန္းစာေတြအမ်ားႀကီး လြတ္သြားလို႔ စာေမးပြဲက်ေသးတယ္။ သူနဲ႔အတူ အဂၤလိပ္စာနဲ႔ သခၤ်ာ လုိက္လုပ္ေပးဖို႔ ကၽြန္မ ႀကိဳးစားေနတယ္” ဟုလည္း ၎က ေျပာသည္။

၎တို႔မိသားစုမွာ ဝင္ေငြရဖုိ႔လည္း ႐ုန္းကန္ေနရသည္။ ၎တို႔ိအိိမ္တြင္ေနစဥ္က အသီးအႏွံမ်ား စိုက္ပ်ဳိး ေရာင္းခ်ႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ ယခုေနရာတြင္ ေထာက္ပံ့ကူညီမႈမ်ားႏွင့္ ထုလြမ္၏ခင္ပြန္း ရံဖန္ရံခါလုပ္ရသည့္ ၾကံဳရာက်ဘမ္း အလုပ္ကို အားထားေနရသည္။ ၎တုိ႔၏ အငယ္ဆံုးကေလးျဖစ္ေသာ ၃ႏွစ္အရြယ္ ေဘာမ္ဝင္းမွာ ေမြးကတည္းက စခန္းမ်ားတြင္သာ ေနထိုင္ခဲ့ရသည္။ “ခဏပဲ ေနရမယ္လို႔ ထင္ထားတာ။ ဒါေပမဲ့ ဒီေနရာကိုေရာက္ေနတာ ႏွစ္ခ်ီေနၿပီ။ အိမ္ကို သတိရတယ္” ဟု ထုလြမ္က ဆုိသည္။

ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ရရွိမႈ 

ကခ်င္ျပည္နယ္အနီးရွိ စစ္ေဘးေရွာင္ျပည္သူမ်ားေနထုိင္ရာ စခန္းတစ္ခုရွိ ကေလးမ်ား၏အိမ္သို႔ လိုက္ပါပို႔ေဆာင္ေနေသာ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦး 
ယူနီဆက္္ဖ္ျမန္မာ/၂၀၁၆/ခုိင္ဇာမြန္

ျမန္မာႏုိင္ငံ လက္မွတ္ေရးထိုးထားေသာ ကေလးသူငယ္အခြင့္အေရးဆုိင္ရာ ကုလသမဂၢညီလာခံ သေဘာတူညီခ်က္အရ ကေလးအားလံုးမွာ အစိုးရထိန္းခ်ဳပ္ထားေသာ သို႔မဟုတ္ အစိုးရ ထိန္းခ်ဳပ္မထားေသာ ဧရိယာ မည္သည့္ေနရာတြင္ ေနထုိင္သည္ျဖစ္ေစ အေျခခံဝန္ေဆာင္မႈ ရရွိရန္ အခြင့္အေရးရွိသည္။ ယင္းထဲတြင္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ ပညာေရးႏွင့္ ကာကြယ္ေစာက္ေရွာက္ ေပးမႈတုိ႔ ပါဝင္သည္။

သို႔ေသာ္ ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္မူ ညီမွ်မႈ မရွိိေပ။ “အေျခခံဝန္ေဆာင္မႈေတြက အစိုးရဧရိယာေတြထက္ အစိုးရမအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ဧရိယာ (NGC) ေတြမွာ အမ်ားႀကီး ပိုအားနည္းတယ္။ ကေလးေတြက ပညာသင္ၾကားခြင့္ မရၾကဘူး။ အဲဒါဟာ ေနာက္ပိုင္းမွာ သူတုိ႔ဘဝအတြက္ အခြင့္အေရးေတြကို ထိခိုက္မယ္။ ေရရွည္မွာ ယင္းဧရိယာအတြင္း စီးပြားေရး တုိးတက္္္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကို ထိခိုက္လိမ့္မယ္”ဟု ယူနီဆက္ဖ္ျမန္မာ၏ ျမစ္ႀကီးနားရံုးခြဲမွ အႀကီးအကဲ ဆီဇာဗီလာက ေျပာသည္။

ႏွစ္ဘက္စစ္ေျမျပင္တြင္ ေနထုိင္ရေသာ ကေလးငယ္မ်ားအတြက္ တူညီေသာ ဝန္ေဆာင္မႈရရွိရန္ အစိုးရႏွင့္ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အာဏာပိုင္မ်ားၾကား ေဆြးေႏြးမႈမ်ား ျပဳလုပ္ရန္ ယူနီဆက္ဖ္က ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိ သည္။ ယင္းသို႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမွာ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ၾကားတြင္ တူညီေသာသေဘာဆႏၵ တည္ေဆာက္ကာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလည္း ရရွိႏုိင္သည္။ “အခ်ဳိ႕ NGC ဧရိယာေတြမွာ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ အာဟာရ တုိးတက္ေရးအတြက္ ယူနီဆက္ဖ္မွာ ပ႐ိုဂရမ္ေတြ ရွိၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဝင္လို႔မရတဲ့ ဧရိယာေတြလည္း ရွိေသးတယ္။ အဲဒီေတာ့ ကေလးေတြ လိုအပ္တဲ့ ဝန္ေဆာင္မႈေတြ မေပးႏုိင္ဘူး” ဟု ၎က ဆုိသည္။

ယူနီဆက္ဖ္ ဝင္ေရာက္ႏုိင္ေသာ NGC ဧရိယာမ်ားတြင္ ပညာပိုင္းဆုိင္ရာ ဗဟုသုတႏွင့္ ကၽြမ္းက်င္မႈ တုိးတက္ေစရန္ ဆရာဆရာမမ်ားႏွင့္ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ားကို သင္တန္းမ်ားေပးလ်က္ ကေလးမ်ား အတြက္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ဝန္ေဆာင္မႈေပးလ်က္ရွိသည္။ “သူတုိ႔ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ဧရိယာအတြင္းက ကေလးေတြအတြက္ အရည္အေသြးမီတဲ့ အေျခခံဝန္ေဆာင္မႈေတြပံ့ပိုးေပးဖို႔ အဖြဲ႕အစည္းအားလံုးကို ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ တုိက္တြန္းေနတယ္။ ပဋိပကၡမျဖစ္ပြားမီေရာ၊ ျဖစ္ပြားစဥ္ေရာ၊ ျဖစ္ပြားၿပီးေနာက္ေရာ ဒီလို ပံ့ပိုးမႈေတြ ရရွိသင့္ပါတယ္” ဟု ဆီဇာက ဆက္လက္ေျပာၾကားသည္။

ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ စည္းလံုးညီညြတ္မႈ

ဒုကၡသည္စခန္းတစ္ခုရွိ ၎၏အိမ္တြင္ သမုိင္းစာအုပ္ကို ဖတ္ေနေသာ ေဘာမ္ေမ်ာ္
ယူနီဆက္ဖ္ျမန္မာ/၂၀၁၆/ခုိင္ဇာမြန္

ပဋိပကၡျဖစ္ပြားစဥ္တြင္ ကေလးမ်ားကို ကူညီရန္ အဘက္ဘက္က ႀကိဳးစားသင့္သကဲ့သို႔ ေရရွည္တြင္ ပညာေရးႏွင့္ က်န္းမာေရးကဲ့သို႔ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္မ်ား အဆက္မျပတ္ရရွိရန္ႏွင့္ ဘဝအတြက္ အလားအလာေကာင္းမ်ား ရရွိရန္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ လူမႈေရး စည္းလံုးညီညြတ္မႈ လိုအပ္သည္။

 “ပဋိပကၡက လူမႈေရးေပါင္းစည္းညီညြတ္္မႈကို ဆုတ္ယုတ္ေစႏုိင္ၿပီး အရင္က အတူတကြ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေနထုိင္ခဲ့တဲ့ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းေတြၾကားမွာ စိတ္ဝမ္းကြဲမႈေတြ ဖန္တီးေပးႏုိင္တယ္။ အျခားတစ္ဖက္မွာလည္း တုိင္းရင္းသားနဲ႔ ဘာသာေရး ကြဲျပားမႈက မိသားစု၊ ရပ္ရြာနဲ႔ ႏုိင္ငံအတြက္ အင္အားတစ္ခု ျဖစ္ႏုိင္တယ္။ လူတုိင္းက ကြဲျပားျခားနားမႈကို နားလည္လက္ခံႏုိင္ဖို႔ စိတ္ဝင္စားဖို႔ လိုပါတယ္” ဟု ဆီဇာဗီလာက ေျပာသည္။

ေဘာမ္ေမ်ာ္ႏွင့္ ၎တုိ႔မိသားစုမွာမူ ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ ပဋိပကၡ ၿပီးဆံုးခ်ိန္ကို ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနဆဲျဖစ္သည္။
“တုိက္ပြဲက ကၽြန္မသမီးေတြရဲ႕ပညာေရးကို ထိခုိက္ေစၿပီး ကၽြန္မတုိ႔ႏုိင္ငံရဲ႕ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးကို ေႏွးေကြးေစပါတယ္။ ကၽြန္မတုိ႔လို အရပ္သားေတြက စစ္ပြဲၾကားမွာ အျမဲတမ္း ဒုကၡေရာက္လိမ့္မယ္။ အျမန္ဆံုး ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ရခ်င္တယ္။ ဒါမွ အိမ္ျပန္ႏုိင္မွာ” ဟု ထုလြမ္က ဆုိသည္။