ေနရပ္စြန္႔ခြာ ေရြ႕ေျပာင္းလာသည့္မိသားစုမ်ားအား ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေပးႏိုင္မည့္ စာသင္ေက်ာင္း

ကခ်င္ျပည္နယ္၊ ဗန္းေမာ္

ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ ကာလၾကာျမင့္စြာျဖစ္ပြားေနသည့္ ပဋိပကၡသည္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ (၂၈) ရက္ေန႔ မွာေတာ႔ မန္ေဒးပါ ရြာေလးဆီသို႔ဆိုက္ေရာက္လာခဲ႔ပါသည္။ အဲဒီေန႔ကိုေတာ႔ ရြာရိွစာသင္ေက်ာင္းေလးရဲ႕ေက်ာင္းအုပ္ဆရာၾကီး ဦးလာႏူးတစ္ေယာက္ ဘယ္ေတာ႔မွ ေမ႔ႏိုင္လိမ္႔မည္မဟုတ္ပါ။

©UNICEF/UN061796/Brown

ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ႏွစ္ ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ပြားခ်ိန္မွာစ၍ မေသာင္းမီမီႏွင့္ ၄င္း၏ ေမာင္ေလးကေတာ့ စစ္ေဘးေရွာင္ေနရပ္စြန္ခြာသူမ်ားေနထိုင္ရာ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ ႔အနီးရွိ လီဆူးစစ္ေဘးေရွာင္စခန္းတြင္ ေနထိုင္လ်က္ရွိသည္။

သူတို႔မိသားစုသည္ ေန႔စားအလုပ္သမားမ်ားျဖစ္ျပီး မၾကာခဏ ခရီးထြက္ေလ႔ရိွပါသည္။ သူမတို႔မိသားစုမွာ အသီးအရြက္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ ၀က္ေမြးျခင္းျဖင့္ မိသားစုစားဝတ္ေနေရးအတြက္ လံုးပမ္းၾကရသည္။

“ရုတ္တရက္ ကၽြန္ေတာ္တို႔အနားမွာ ပစ္ၾကခတ္ၾကတယ္။ အဲဒါနဲ႔ကၽြန္ေတာ္လည္း မိန္းမ၊ သားနဲ႔ တူႏွစ္ေယာက္ကို လူစုၿပီး ေတာထဲကိုထြက္ေျပးၾကတယ္” ဟု ဦးလာႏူးကျပန္ေျပာျပပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔မိသားစုေတြ ေတာခရီးၾကမ္းကို ၂ ရက္ နဲ႔ ၂ ညျဖတ္ေက်ာ္ျပီးမွ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕ကို အႏၲရာယ္ကင္းကင္းနဲ႔ ေရာက္ရိွခဲ႔ပါတယ္။

ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ အရပ္သားမ်ားအေနျဖင့္ အတင္းအၾကပ္ ဒါမွမဟုတ္ တစ္ခါတစ္ရံ ၾကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ေနရပ္ေျပာင္းေရြ႕ေနထိုင္ရျခင္းသည္ သိပ္မထူးဆန္း ေတာ႔ဘဲ  ျမန္မာ႔တပ္မေတာ္ႏွင့္ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔မ်ား ဥပမာ ကခ်င္လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ (KIA) နဲ႔ျဖစ္ပြားသည့္ တိုက္ပြဲမ်ား၏ နာက်င္ဖြယ္ေနာက္ဆက္တြဲ အက်ိဳးဆက္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၁၉၄၀ ခုႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္းလြတ္လပ္ေရးရျပီးသည့္အခ်ိန္မွစ၍ အျခားေသာနယ္စပ္ေဒသမ်ားနည္းတူ ကခ်င္ျပည္နယ္သည္လည္း ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနသည့္ တုိက္ပြဲငယ္မ်ားေၾကာင့္ထိခုိက္ခံစားရပါသည္။ 

ယင္းပဋိပကၡမ်ားအေၾကာင္းကို ျပင္ပကမၻာမွ အနည္းငယ္သာလွ်င္သိရွိထားျပီး  အစိုးရ ႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔မ်ားအၾကား ေပါင္းစည္းညီညြတ္ေရးကို အားထုတ္ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ေန သည့္အခ်ိန္အခါတြင္ အားထုတ္မွဳကို ပ်က္ျပားေစမည့္ တိုင္းရင္းသားပဋိပကၡမ်ား သည္ တိုင္းျပည္ကို အမာရြတ္ထင္က်န္ေစသည္သာမက တိုးတက္မွဳ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ေရာင္ၿခည္ကို အဟန္႔အတားျဖစ္ေစပါသည္။

ဆရာၾကီး ဦးလာႏူးအတြက္ေတာ႔ အက်ိဳးဆက္ကို တိုက္ရိုက္ခံစားရေစျပီး နာက်င္မွဳေတြကိုပါ ျဖစ္ေစပါသည္။ ယခုအခါ ဆရာၾကီး မိသားစု ႏွင့္အတူ စစ္ေဘးေရွာင္ေနရပ္စြန္႔ခြာထြက္ေျပးလာၾကသည့္ မန္ေဒးပါရြာမွ အျခားေသာမိသားစုမ်ားႏွင့္အတူ ေနရပ္ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္သူမ်ားအျဖစ္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕ရိွ ခရစ္ယာန္ ဘုရားေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းမွ လွဴဒါန္းထားသည့္ေျမေပၚတြင္ တည္ေဆာက္ထားေသာ စစ္ေဘးေရွာင္စခန္း တစ္ခုတြင္ေနထိုင္လွ်က္ရိွပါသည္။ ယင္းစခန္းသည္ သူတို႔၏ ေမြးရပ္ေျမ မန္ေဒးပါရြာ ႏွင့္ ကီလိုမီတာ ၅၀ ခန္႔ ကြာေဝးပါသည္။ 

ဆရာၾကီးအေနျဖင့္ သူႏွင့္ အတူ စစ္ေရွာင္ထြက္ေျပးလာသည့္ ေက်ာင္းသား၊ေက်ာင္းသူ ၁၀၀ ခန္႔ကို စစ္ေရွာင္စခန္းရိွ စာသင္ေက်ာင္းတြင္ ဆက္လက္ပညာသင္ၾကားေပႏိုင္သည့္အတြက္ ေျဖသိမ္႔စရာတစ္ခုေတာ႔ရိွပါသည္။

“ကၽြန္ေတာ္ ကေလးေတြကို စာသင္ေပးရတာေက်နပ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမိဳ႕ေပၚစစ္ေရွာင္ခန္းမွာေနရတာနဲ႔ ေတာမွာေနရတာမတူပါဘူး။ ကေလးေတြလည္း ဒီလိုခံစားမိမွာကို ပူပန္မိပါတယ္” ဟု ဆရာၾကီးေျပာျပပါတယ္။ 

စစ္ေဘးေရွာင္ စခန္းမ်ားရွိ ေနရပ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးလာသူ ၈၇၀၀၀ သည္ စားနပ္ရိကၡာႏွင့္ အျခား အေထာက္အပံ့မ်ားေပၚ မွီခိုေနရျခင္း

အသက္ (၁၄) ႏွစ္အရြယ္ မေသာင္းမီမီ ကေတာ႔ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕ရိွ စစ္ေဘးေရွာင္ေနရပ္စြန္႔ခြာထြက္ေျပးလာသည့္ မိသားစုဝင္တစ္ဦးလည္းျဖစ္ပါသည္။ သူမ၏ဖခင္သည္ေန႔စားအလုပ္သမားတစ္ဦးျဖစ္ျပီး မၾကာခဏ ခရီးထြက္ေလ႔ရိွပါသည္။ သူမ၏အခ်ိန္ကို ေက်ာင္းတက္ျခင္း၊ စိုက္ခင္းသြားအသီးအရြက္ခူးျပီး မိသားစုစားဝတ္ေနေရးအတြက္ ေထာက္ပံ႔ေပးရပါသည္။ သူမကေတာ႔ ယူနီဆက္အကူအညီျဖင့္ ဖြင့္လွစ္ထားသည့္ ဘဝတြက္တာကၽြမ္းက်င္စရာ သင္တန္း တြင္တက္ေရာက္သင္ၾကားလွ်က္ရိွပါသည္။

“သင္တန္းက ကၽြန္မအတြက္ေတာ႔ ျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းတဲ႔ေနရာမွာအျခားေသာလူငယ္မ်ားနဲ႔ အတူူတကြဘယ္လိုေျဖရွင္းရမလဲဆိုတဲ႔အသိကိုေပးပါတယ္” ဟု ေသာင္းမီမီကေျပာပါသည္။

ကာလၾကာျမင့္စြာ သူတို႔၏ေနရပ္ကိုစြန္႔ခြာျပီး ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ရသည့္အတြက္ အရြယ္ေရာက္သည့္ကေလးမ်ား အတြက္လည္း စိန္ေခၚမွဳမ်ား မ်ားစြာၾကံဳေတြ႔ရပါသည္။ အလုပ္အကိုင္ရွားပါးမွဳ ႏွင့္ အကူအညီေပးေရးအဖြဲ႔မ်ား မွ ေထာက္ပံ႔သည့္ ရိကၡာကိုသာမီွခိုအားထားေနရပါသည္။

ေနရပ္ေရြ႕ေျပာင္းလာသူအမ်ားစုသည္ လက္ဗလာၿဖင့္  ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္လာရသျဖင့္ သူတို႔ပိုင္ဆိုင္သည့္ ပစ္ထားခဲ႔ရသည့္ ပိုင္ဆိုင္မွဳမ်ားကို မိမိေနရပ္သို႔ျပန္ကာ သြားေရာက္ယူဖို႔ေတာင္ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ အဘယ္ေၾကာင္႔ဆိုေသာ္ ေရွ႕တန္းစစ္မ်က္ႏွာမ်ားတြင္ တစ္ဖက္နဲ႔တစ္ဖက္ ေနရာယူထားဆဲအေျခအေနေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။ 

ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ စစ္ေဘးေရွာင္ေနရပ္စြန္႔ခြာထြက္ေျပးသူ ၈၇၀၀၀ ခန္႔ရိွေနျပီး စစ္ေဘးေရွာင္စခန္း သို႔မဟုတ္ ယာယီစခန္းမ်ားတြင္ ေနထိုင္လွ်က္ရိွပါသည္။ စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းအမ်ားစုသည္ျမိဳ႕ေပၚတြင္ တည္ရိွျပီး က်န္စခန္းမ်ားကေတာ႔ တရုတ္ႏိုင္ငံနယ္စပ္အနီးရိွ ေဝးလံသည့္ ကခ်င္လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ (KIA) ထိန္းခ်ဳပ္နယ္ေျမတြင္တည္ရိွပါသည္။

၂၀၁၆ ခုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းကာလမ်ားတြင္ထပ္မံျဖစ္ပြားသည့္ တိုက္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ လူေပါင္း ၇၀၀၀ ခန္႔ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ၾကရျပီး ယင္းေဒသမ်ားတြင္ တိုက္ပြဲမ်ားျပင္းထန္ခဲ႔ပါသည္။ ကီလိုမီတာ ၁၉၀ ကြာေဝးသည့္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕ႏွင့္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕အၾကား ေကြ႔ေကာက္ေနသည့္ လမ္းပၚတြင္ ယင္းတိုက္ပြဲမ်ားေၾကာင္႔ထိခိုက္ ပ်က္စီးမွဳမ်ားကိုျမင္ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ စြန္႔ခြာထြက္ေျပးခဲ႔ရေသာေၾကာင့္  လူသူကင္းမဲ႔ေနသည့္ ေက်းရြာမ်ားတြင္ စစ္ေဆးေရးစခန္းမ်ားကို ေတြ႔ရျပီး အခ်ိဳ႕ေနရာမ်ားတြင္ သစ္ပင္ခ်ံဳႏြယ္မ်ားျဖင့္ ပိတ္ဖံုးလွ်က္ရိွေနပါသည္။

အခ်ိဳ႕ေသာအေဆာက္အဦးပ်က္မ်ားတြင္ မိုင္းအႏၲရာယ္ရိွသည္ဟု သတိေပးဆိုင္းဘုတ္မ်ားျဖင့္ ေဖၚျပထားပါသည္။ မိုင္းအႏၲရာယ္တားဆီးကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းအဖြဲ႔ (Mine Risk Working Group)၏ ေဖၚျပခ်က္အရ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အတြင္း အရပ္သားမ်ားအား မေတာ္တဆ ထိခိုက္ေပါက္ကြဲမွဳမ်ား၏ ၈၅% သည္ ကခ်င္ျပည္နယ္ ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ တို႔တြင္ျဖစ္ပြားေၾကာင္းေဖၚျပထားပါသည္။

လူသားျခင္းစာနာေထာက္ထားမႈဆိုင္ရာ အကူအညီေပးေရ အဖြဲ႔မ်ားအေနျဖင့္ ေ၀းလံသည့္ ေဒသမ်ားသို႔ အကူအညီေပးရန္ စိန္ေခၚမႈမ်ားရွိေနဆဲ

ထိရွလြယ္သည့္လံုျခံဳေရးအေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ ယူနီဆက္အပါအဝင္ အျခားေသာလူသားခ်င္းစာနာေထာက္ထား မွဳအကူအညီေပးေရးအဖြဲ႔မ်ားအေနျဖင့္ ကခ်င္လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ (KIA) ထိန္းခ်ဳပ္နယ္ေျမ သို႔သြားေရာက္ႏိုင္ရန္ အခက္အခဲမ်ားရိွေနပါသည္။

“အထူးသျဖင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္ ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္မ်ားတြင္ျဖစ္ပြားေနသည့္ တိုက္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ ကေလးမ်ားအတြက္ အေရးပါသည့္အကူအညီမ်ားကို သြားေရာက္အကူအညီ ေပးႏိုင္ဖို႔အလြန္ခက္ခဲပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ လံုးဝမျဖစ္ႏိုင္သည့္အေျခအေနျဖစ္ေနပါသည္” ဟု ယူနီဆက္၏ ကခ်င္ေဒသဆိုင္ရာရံုးတာဝန္ခံ Cesar Villar ကေျပာသည္။

“ယူနီဆက္အေနျဖင့္ ကေလးမ်ားအတြက္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး ႏွင့္ အျခားေသာအကူအညီမ်ား ကို သာတူညီမွ်ခံစားရရိွေစဖို႔  အစိုးရ ႏွင့္ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔မ်ား အၾကား အစြမ္းကုန္ ညိွႏိွဳင္းပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရိွပါသည္” ဟုေျပာသည္။

ႏွစ္ကာလၾကာျမင့္စြာျဖစ္ပြားေနသည့္ပဋိပကၡသည္ ကေလးမ်ားအေပၚ အၿခားေသာနည္းလမ္း အသြယ္သြယ္ျဖင့္ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္လွ်က္ရိွေနပါသည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္ ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ရိွ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္း ၃ ဖြဲ႔အား ကေလးသူငယ္ အခြင့္အေရးမ်ားအေပၚႀကီးေလးေသာခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားအပါအဝင္ အရြယ္မေရာက္ေသးသူ ကေလးသူငယ္မ်ားအား တပ္သားအျဖစ္ေခၚယူစုေဆာင္းအသံုးျပဳေနမွဳ၊ လမ္းျပအၿဖစ္ သို႔မဟုတ္ အထမ္းသမား အျဖစ္ ခိုင္းေစမွဳမ်ားေၾကာင့္ ကုလသမဂၢ အတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္၏ စာရင္း၌ ပါ၀င္လွ်က္ရိွပါသည္။

အၾကမ္းဖက္မွဳသည္ ယင္းေဒသအတြင္း လူမွဳစီးပြားဘဝဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္မွု ကိုထပ္ေဆာင္းအတား အဆီးတစ္ခုျဖစ္ေစပါသည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္ရိွ အိမ္ေထာင္စု ၃၆% ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ရိွ အိမ္ေထာင္စု ၄၃% သည္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ မ်ဥ္းေအာက္တြင္ေနထိုင္ အသက္ရွင္ရုန္းကန္လွ်က္ရိွပါသည္။ ယင္းျပည္နယ္ႏွစ္ခုတြင္ အသက္ (၅) ႏွစ္ေအာက္ကေလး ၁၀ ေယာက္တြင္ ၅ ေယာက္သည္ ပုညလွ်က္ရိွပါသည္။ 

ယူနီဆက္အေနျဖင့္ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ကာလမ်ားမွစတင္ကာ ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္မွ ယေန႔အခ်ိန္အထိ မည္သည့္ေနရာေဒသတြင္ေနထိုင္သည္ျဖစ္ေစ ခြဲျခားမွဳမျပဳဘဲ ကေလးသူငယ္မ်ား၏ဘဝ တိုးတက္ေစရန္ နည္းလမ္းေပါင္းစံုျဖင့္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရိွပါသည္။ ယင္းတို႔အထဲတြင္ အစိုးရ ႏွင့္ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔မ်ားထိန္းခ်ဳပ္နယ္ေျမ ရိွ ကေလးအားလံုး ရွင္သန္ခြင့္ရရိွရန္ ကူညီပံ႔ပိုးေပးလွ်က္ရိွပါသည္။

ပညာေရးသည္ အထူးဦးစားေပးအစီအစဥ္တစ္ရပ္ျဖစ္ပါသည္။ ဖန္ခါးကုန္းစစ္ေရွာင္စခန္းတြင္ ယူနီဆက္၏ အစီအစဥ္တစ္ခုအျဖစ္ ေဒသဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္မ်ား၏ ဦးေဆာင္မွဳျဖင့္ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ားဦးေဆာင္ကာ သင္ေထာက္ကူပစၥည္းမ်ား  ျဖင့္ စာသင္ေက်ာင္းဖြင့္လွစ္သင္ၾကားခြင္႔ရရိွလာခဲ႔ပါသည္။  စာသင္ေက်ာင္း အေဆာက္အဦးကို ယူနီဆက္မွ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ တြင္ေဆာက္လုပ္ပံ႔ပိုးေပးခဲ႔ပါသည္။

သို႔ေသာ္လည္း ဆရာၾကီး ဦးလာႏူးတစ္ေယာက္ကေတာ႔ သူအလုပ္လုပ္ခဲ႔သည့္ ရြာက စာသင္ေက်ာင္းၾကီး ၏ ဓါတ္ပံုကိုေတာ႔ သူ႔ရဲ႕ မိုဘိုင္းဖုန္းထဲသိမ္းဆည္းဆဲျဖစ္ပါသည္။

“အခုအခါမွာေတာ႔ အဲဒီေနရာကို ဘယ္သူမွ မသြားေတာ႔ပါဘူး၊ အဲဒီေက်ာင္းၾကီးပတ္ဝန္းက်င္လည္းျမက္ေတြနဲ႔ ဖံုးလႊမ္းလို႔ေနပါတယ္” ဟု သူကဝမ္းနည္းစြာေျပာျပပါသည္။